موسسه فیچ در تحلیلی از وضعیت صنعت خودروسازی ایران پیش‌بینی کرد تولید خودرو در ایران طی دوره ده ساله ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۹ به طور متوسط رشد سالانه ۱۲.۴ درصدی را تجربه کند و از سال ۲۰۲۴ تولید خودرو ایران بیش از یک میلیون دستگاه در سال شود.

کمتر از 3 سال از توقف واردات خودرو به کشور می‌گذرد. این در شرایطی است که بازار خرید و فروش محصولات خارجی در نمایشگاه‌های خودرو داغ است. به گفته فعالان بازار، در غیاب خودروهای صفر وارداتی، معامله خودروهای کارکرده مربوط به سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ رونق پیدا کرده است و بخش اعظم فعالیت نمایشگاه‌داران به خرید و فروش این خودروها اختصاص دارد. از سوی دیگر بسیاری از نمایندگی‌ها و شرکت‌های واردکننده که هم اکنون امکان فعالیت در این حوزه را ندارند، با ورود به بازار، به خرید و فروش محصولات کارکرده می‌پردازند.

اگر گذرتان به خیابان شهید بهشتی و شهید مطهری افتاده باشد بی‌درنگ نمایشگاه‌های متعدد خودروهای وارداتی نظرتان را به خود جلب می‌کند. این نمایشگاه‌ها عموما به دو دسته تقسیم می‌شوند، نمایشگاه‌هایی که سال‌هاست معامله‌گر محصولات وارداتی هستند یا آنهایی که بعد از توقف واردات با زرق و برق زیاد افتتاح شدند.آنچه مشخص است با گذشت سه سال از توقف واردات خودرو ظاهرا خللی در فعالیت فروشندگان خودروهای خارجی ایجاد نشده و خرید و فروش همچنان رونق دارد.

جالب تر اینکه پشت ویترین برخی از نمایشگاه‌ها،خودروهایی دیده می‌شود که از سال‌ها پیش ورود آنها به کشور ممنوع شده بود، محصولات آمریکایی، خودروهایی با ارزش بیش از ۴۰ هزار دلار یا محصولاتی با حجم موتور بالای ۲۵۰۰ سی سی از جمله خودروهای ممنوعه‌ای هستند که از سال‌ها پیش ورود آنها به کشور ممنوع بوده با این حال این خودروها با زرق و برق خاصی پشت ویترین برخی از نمایشگاه‌ها خودنمایی می‌کنند. اولین سوالی که ذهن رهگذران به‌خصوص در دو خیابان شهید مطهری و شهید بهشتی را درگیر می‌کند این است که چگونه این همه خودروی وارداتی و حتی محصولات لوکس صفر در نمایشگاه‌ها جا خوش کرده‌اند در حالی که دولت بیش از سه سال است که قفل بزرگی به در واردات خودرو زده و با هدف مدیریت منابع ارزی اجازه واردات هیچ خودرویی را نمی‌دهد؟ اصلا محصولات آمریکایی، بالای ۲۵۰۰ سی سی یا با ارزش ۴۰ هزار دلار چگونه به این نمایشگاه‌ها راه پیدا کرده است؟ در پاسخ به این سوالات سراغ مهدی دادفر دبیر انجمن وارد‌کنندگان خودرو رفتیم.

وی در ابتدا عنوان می‌کند اگر کل خودروهای موجود در نمایشگاه‌ها را جمع بزنیم شاید به ۲هزار دستگاه نیز نرسد حال آنکه این تعداد با توجه به مدت زمانی که از ممنوعیت واردات خودرو می‌گذرد، عدد بزرگی نیست.

این مقام صنفی در ادامه به انباشت خودروهای وارداتی در نمایشگاه‌های خودرو اشاره کرده و یادآور می‌شود تمام خودروهایی که در نمایشگاه‌ها در معرض فروش قرار گرفتند، خودروی صفر نیستند و بخش زیادی از آنها را محصولات دست دوم تشکیل می‌دهند.در همین زمینه یکی از فعالان بازار خودروهای وارداتی نیز به خبرنگار ما می‌گوید نزدیک به ۹۰ درصد خودروهای نمایشگاهی را محصولات دست‌‌‌دوم تشکیل می‌دهند.

اظهارات دبیر انجمن وارد‌کنندگان بیانگر این موضوع است که معامله محصولات وارداتی دست دوم با وجود توقف واردات همچنان رونق دارد.اما داستان خودروهای صفر وارداتی موجود در نمایشگاه‌ها چیست؟

به گفته دادفر دلیل این اتفاق را باید در چالش‌هایی که در مسیر ترخیص خودروهای وارداتی بعد از ممنوعیت واردات ایجاد شد، جست و جو کرد.

این مقام صنفی تاکید می‌کند که عمده محصولات وارداتی صفر موجود در بازار مربوط به سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ است؛ چرا که بعد از این سال‌ها به‌دلیل توقف ثبت‌سفارش دیگر خودرویی وارد کشور نشد.وی در ادامه عنوان کرد: البته تعدادی هیوندایی آزرا ۲۰۱۹ که توسط کرمان موتور وارد شده در میان محصولات صفر بازار وجود دارد.

مشتریان سراغ چه خودروهایی می‌روند؟

همان‌طور که عنوان شد بازار خرید و فروش محصولات وارداتی داغ است به‌طوری‌که پس از توقف واردات نه تنها نمایشگاه‌های خودروهای خارجی تعطیل نشد، بلکه به تعداد آنها افزوده نیز شد. حال این سوال مطرح است که با وجود افزایش بی‌حساب و کتاب قیمت این خودروها خریداران هنگام مراجعه به نمایشگاه بیشتر خواهان چه محصولاتی هستند؟ در این زمینه یک نمایشگاه‌دار به دنیای‌اقتصاد می‌گوید که موضوع قیمت اولین مساله‌ای است که مورد توجه مشتریان قرار دارد.با این حال قیمت تنها هدف نیست و مسائل دیگری هم در خرید خودروی وارداتی مورد توجه مشتری است.

به گفته این فعال بازار موضوع خدمات‌دهی توسط شرکت واردکننده یا نمایندگی، در دسترس بودن قطعات مصرفی مورد نیاز و همچنین قدرت نقد شوندگی خودرو در بازار از دیگر مواردی است که مورد توجه خریداران خودرو قرار می‌گیرد.

با توجه به آیتم‌های مورد توجه خریداران برای انتخاب خودروی وارداتی به گفته دست‌اندرکاران بازار،در حال حاضر در مدل سدان دو خودروی النترا و سراتو محصول دو برند کره‌ای یعنی هیوندایی و کیا بیش از سایر محصولات موجود، با خواست مشتریان همخوانی دارد همچنین در میان محصولات SUV (شاسی‌بلند) باز هم دو محصول از همین دو برند کره‌ای یعنی اسپورتیج از کیا و توسان از هیوندایی مورد توجه مشتریان محصولات وارداتی است.اما این خودروها هم اکنون با چه قیمتی در بازار عرضه می‌شود؟

آن‌طور که فعالان بازار وارداتی می‌گویند برای خرید این خودروها باید بودجه‌ای بین یک میلیارد تا یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان اختصاص داد.

در سطح بعدی قیمتی یعنی از یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان تا ۲ میلیارد تومان و ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان به خودروهایی از برندهای رنو،تویوتا، برخی از مدل‌های کیا، هیوندا و مدل‌های ارزان قیمت برند آلمانی ب ام دبلیو اختصاص دارد. هرچه به سمت راس هرم حرکت می‌کنیم قیمت‌ها بالاتر و برندها خاص‌تر می‌شوند. در راس هرم می‌توان به برندهایی مانند مرسدس بنز، بی‌ام‌دبلیو، مازراتی و پورشه اشاره کرد.

نمایندگی‌هایی که نمایشگاه‌دار شدند

چرا با وجود توقف ثبت‌سفارش خودروهای وارداتی، خرید و فروش این محصولات همچنان رونق دارد ؟ آیا این رونق ناشی از سود معامله خودروهای خارجی است؟ در پاسخ به این سوالات برخی از فعالان بازار بر سود بالای معامله وارداتی‌ها تاکید دارند. به نظر می‌رسد درآمد نمایشگاهداران خودروهای وارداتی چندان بد نباشد، زیرا در شرایطی که دو سال از ممنوعیت واردات خودرو به کشور می‌گذرد و فعالان حاضر در حوزه واردات هیچ آینده روشنی در این زمینه پیش روی خود نمی‌بینند باز هم برخی نسبت به افتتاح نمایشگاه جدید اقدام می‌کنند.

در این زمینه اما دبیر انجمن وارد‌کنندگان خودرو از فروشندگان جدیدی در بازار وارداتی‌ها خبر می‌دهد. وی در این زمینه عنوان می‌کند در شرایط فعلی که واردات خودرو به نفع مدیریت منابع ارزی قفل شده و دولت اجازه فعالیت را از وارد‌کنندگان به نوعی سلب کرده و شرکت‌های نمایندگی هم فعالیتی ندارند، مدیران ارشد این نمایندگی‌ها برای اینکه در این دوران بتوانند به حیات خود ادامه دهند، چاره‌ای ندارند جز اینکه تا شرایط برای فعالیت مجدد در زمینه واردات امکان‌پذیر شود از مسیر نمایشگاه‌داری روزگار خود را سپری کنند.

بنابراین طبق اظهارات دادفر بخشی از نمایشگاه‌های جدیدالتاسیس خودروهای وارداتی توسط نمایندگی‌ها یا وارد‌کنندگان افتتاح شده است. اما به نظر نمی‌رسد این همه ماجرا باشد و همچنان سطح درآمد نمایشگاه‌داران خودروهای وارداتی، برخی از افراد را وسوسه می‌کند تا در این وادی فعالیت کنند و نسبت به افتتاح نمایشگاه خودروی وارداتی اقدام کنند.  اما این سطح درآمد چه میزان است؟

به گفته یکی از فعالان بازار وارداتی، نمایشگاه‌داران عضو اتحادیه براساس نرخ نامه‌ای که اتحادیه در اختیار آنها قرار داده‌اند نسبت به دریافت وجه از طرفین معامله اقدام می‌کنند.

وی اذعان می‌کند که محاسبــه حــق‌الـــزحمـه نمایشگاه‌داران براساس نرخ‌نامه اتحادیه نمایشگاه‌داران اندکی سخت است. این نمایشگاه‌دار با ذکر مثالی عنوان می‌کند که برای انجام یک معامله در دامنه قیمتی یک میلیارد تا یک میلیارد و سیصد میلیون تومان که گروه قیمتی خودروهای پرطرفدار را در میان محصولات وارداتی شامل می‌شود، یک نمایشگاه‌دار رقمی بین ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان از طرفین معامله دریافت می‌کند.

البته این نمایشگاه‌دار می‌گوید در پاره‌ای از موارد رقمی در حدود ۳ تا ۵ میلیون تومان به رقم فوق به‌عنوان حق‌الزحمه انجام خرید یا فروش با قیمت خوب، پیدا کردن خودرو با شرایط فنی مناسب و… از سوی خریدار یا فروشنده به حساب نمایشگاه‌دار واریز می‌شود.

آپارتمان‌های متحرک

تعیین قیمت خودروهایی وارداتی از چه ساز و کاری تبعیت می‌کند؟ چگونه یک خودروی وارداتی در شرایط حاضر که واردات ممنوع است از سوی معامله‌گران کشف قیمت می‌شود.

در این زمینه دبیر انجمن وارد‌کنندگان خودرو به خبرنگار ما می‌گوید قیمت‌گذاری خودروهای وارداتی در شرایط فعلی تابعی از وضعیت اقتصادی کشور است.

مهدی دادفر ادامه می‌دهد که در سال ۹۶ که اقتصاد کشور در وضعیت عادی به سر می‌برد، به‌طور مثال یک فرد می‌توانست با پرداخت یک میلیارد تومان یک واحد مسکونی در تهران خریداری کند. در آن زمان یک خودروی وارداتی متوسط، قیمتی در حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیون تومان داشت. حال که قیمت آن واحد مسکونی به رقمی حول و حوش ۴ تا ۵ میلیارد تومان رسیده است دارنده همان خودرو، قیمتی در حدود یک میلیارد تومان روی خودروی خود می‌گذارد.

البته دادفر معتقد است قیمت‌های اعلامی برای خودروهای وارداتی به هیچ وجه منطقی نیست. او ادامه می‌دهد در شرایط حاضر که وضعیت اقتصادی نابسامان است، دارندگان کالا از جمله خودروهای وارداتی هر قیمتی را بخواهند روی خودروی خود می‌گذارند و به‌دلیل ممنوعیت واردات متر و معیار مشخصی در اختیار خریداران قرار ندارد.

در همین زمینه یکی از نمایشگاه‌داران نرخ ارز را اصلی‌ترین آیتم اثرگذار روی قیمت خودروهای وارداتی عنوان می‌کند.

او ادامه می‌دهد این روزها قیمت خودرو وارداتی از سوی عرضه‌کنندگان براساس قیمت ارز محاسبه می‌شود. این فعال بازار تاکید می‌کند تنها نرخ ارز ملاک عمل است و عرضه و تقاضا نقش چندانی در تعیین قیمت‌ها بازی نمی‌کند.

با این وضعیت حاکم بر قیمت خودروهای وارداتی چه افرادی بیشتر به نمایشگاه‌های مراجعه می‌کنند؟

در این زمینه یکی از نمایشگاه‌داران می‌گوید: فارغ از افراد کنجکاوی که به قصد دانستن قیمت محصولات موجود در نمایشگاه به آنها مراجعه می‌کنند بیشتر خریداران را افرادی تشکیل می‌دهد که قصد دارند خودروی خود را به روزتر کنند. مثلا یک خودروی ۲۰۱۵ را با یک خودروی ۲۰۱۷ تعویض کنند.

با توجه به اظهارات این نمایشگاه‌دار افرادی این روزها به بازار خودروهای وارداتی مراجعه می‌کنند که پیش تر نیز مشتری این بازار بوده‌اند و حالا به دنبال خودرویی با آپشن‌های بیشتر هستند.

به این ترتیب به‌نظر می‌رسد با توجه به شرایط بازار خودروهای وارداتی که هم‌اکنون قیمت‌های نجومی را به خود می‌بیند، کمتر مشتریان جدید به بازار مراجعه می‌کنند. اما با توجه به قیمت‌های بالا و نحوه ورود مشتریان به این بازار در حال حاضر نحوه فروش وارداتی‌ها هم جای سوال دارد. در این زمینه یک فعال بازار خودروهای وارداتی به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید که در این شرایط بیشتر داد و ستد به سمت معاوضه در حرکت است و کمتر پول نقد جا‌به‌جا می‌شود.

او ادامه می‌دهد پیش‌تر نمایشگاه‌داران کل پول را از خریدار دریافت می‌کردند و بعد آن را به حساب فروشنده واریز می‌کردند؛ اما این روزها که وضعیت دریافت مالیات از نمایشگاه‌داران سخت‌تر شده است، نمایشگاه‌داران تنها نقش نظارتی را در انجام معامله بر عهده دارند. وی تاکید می‌کند که خریداران با هماهنگی آنها مبلغ مورد توافق را به حساب فروشنده واریز می‌کنند و بعد از نهایی شدن معامله نمایشگاه‌داران همان مبلغ حق‌الزحمه خود را از دو طرف معامله دریافت می‌کنند.

به گفته دبیر انجمن واردکنندگان خودرو، علیرغم اینکه با ورود معاون امور فنی و گمرکی گمرک ایران به موضوع خودروهای دپو شده در گمرکات، موانع ترخیص این خودروها حل و کار ترخیص آن‌ها آغاز شده است اما به دلیل پاره ای از مشکلات دیگر از سوی برخی سازمان‌ها، ممکن است که عرضه و دسترسی خریداران به خودروها وجود نداشته باشد.

مهدی دادفر در رابطه با آخرین وضعیت ترخیص خودروهای دپویی در گمرکات کشور، اظهار کرد: تقریبا بخشی از خودروها که دارای مشکلات گمرکی بوده و معضلات به طرز ناصحیحی ایجاد شده بود، با کمک معاون فنی و امور گمرکی گمرک کشور حل شده است. در حقیقت بالغ بر ۱۲۰۰ دستگاه خودرو معطل اقدامات گمرکی بود که با ورود معاون فنی گمرک به این موضوع، ترخیص این خودروها حل شده و کار ترخیص آغاز شده است.

دبیر انجمن واردکنندگان خودرو تصریح کرد: از سوی دیگر اما در حال حاضر همکاران ما (شرکت‌های واردکننده خودرو) در سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان در بخش گارانتی و بارگذاری گارانتی دچار مشکل شده‌ و در تنگنا قرار گرفته‌اند. این در حالی است که متصدی مربوطه نیز به درستی پاسخگو نبوده، حضور ندارد و پیگیر موضوع نیست و شرایط همچون دور باطلی شده که با پاسخ تهی میان سازمان حمایت و دفتر تنظیم مقررات در گردش بوده و کار پیش نمی‌رود. البته ناگفته نماند که سازمان تعزیرات  هم وارد شده و با تصمیمی خلاف قانون ومقررات، شرایط را سخت‌تر کرده است.

وی افزود: در رابطه با شکایاتی که مشتریان از بابت عدم پرداخت مابه‌التفاوت نرخ ارز مصوبه دولت دارند، سازمان تعزیرات شرکت‌ها را محکوم به دریافت نکردن این مابه‌التفاوت نرخ ارز می‌کند که اقدامی عجیب است. در رابطه با این موضوع تمام اموال و دارایی‌های شرکت‌ها را مورد توقیف خود قرار می‌دهد که شامل خودروهای مانده در گمرکات، اموال و دارایی مدیران، حساب‌های بانکی، کارت‌های بازرگانی و … می‌شود.

دبیر انجمن واردکنندگان خودرو اعلام کرد: موارد به دفتر وزیر دادگستری و معاون وی منعکس شده و موضوع در حال پیگیری است. چنانچه این معظل حل نشود، حدود ۱۷۰ – ۱۸۰ دستگاه حداقل یکی از شرکت‌های ما در گمرک باقی مانده و نمی توان به مردم تحویل داد.  امیدوار هستیم که هرچه سریعتر سازمان تعزیرات حکومتی این مشکلات را حل کند، چنانچه حل نشد، خود سازمان بایستی پاسخگوی مشتریان باشد. رویه‌ای خلاف قانون اتفاق افتاده است که چهار ماه کار شرکت‌ها را متوقف کرده است.