گزارش شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت فصل بهار ١۴٠٠ در شرایطی از سوی مرکز آمار منتشر شد که صنعت خودرو به عنوان یکی از زیربخشهای مختلف صنعتی، کمترین تورم فصلی را به خود اختصاص داده است.
بیت ران – مرکز آمار ایران هر سه ماه نسبت به انتشار شاخص قیمت تولیدکننده بخش صنعت اقدام می‌کند. این شاخص در اصل قیمت تولیدکننده است و تغییر در قیمت تمام‌شده کالاها و خدمات ارائه‌شده ازسوی تولیدکننده را ارزیابی می‌کند.
اطلاعات شاخص قیمت تولیدکننده نشان‌دهنده تغییرات ماهانه در قیمت متوسط یک سبد کالای خریداری شده ازسوی تولیدکنندگان است.
بر این اساس شاخص قیمت تولیدکننده خودرو نیز به عنوان یکی از زیربخشهای مختلف صنعتی، هر سه ماه توسط مرکز آمار مورد بررسی قرار می‌گیرد.
رشد تورم خودرو در بهار
نمودار روز گذشته این مرکز اما از رشد ۶/ ۲ درصدی تورم خودرو در سه ماه بهار ۱۴۰۰ نسبت به سه ماه زمستان ۹۹ حکایت دارد. به این‌ترتیب در میان صنایع مختلف بخش خودرو کمترین تورم را به خود اختصاص داده است.
در این میان اگر چه تورم فصلی خودرو در آمار مذکور، کمتر از دیگر صنایع برآورد شده اما در تورم نقطه به نقطه (یعنی بهار ۱۴۰۰ نسبت به فصل مشابه سال قبل) شاخص قیمت تولیدکننده خودرو ۳/ ۶۰ درصد رشد داشته است.
به این معنا که میانگین قیمت دریافتی توسط تولیدکنندگان خودرو به ازای تولید کالاهای خود در داخل کشور، در فصل بهار ١۴٠٠ نسبت به فصل بهار سال گذشته، ۳/ ۶۰ درصد افزایش دارد.
با این حال بازهم خودرو از میان دیگر صنایع مورد بررسی مرکز آمار کمترین تورم را دارد. اما در بهار ۹۹ نیز نسبت به فصل زمستان ۹۸ تورم خودرو ۲/ ۱۰درصد و نسبت به فصل مشابه نیز ۳/ ۳۹ درصد رشد داشته است.
گزارش مرکز آمار ایران به خوبی گویای تحمیل هزینه گزاف تولید خودرو از سال ۹۸ در کشور است حال آنکه قیمت عرضه چندان تناسبی با هزینه تولید نداشته است.
بر این اساس با نگاهی به آمارهای یاد شده به خوبی می‌توان این نکته را دریافت که هر زمانی شورای رقابت نسبت به رشد قیمت خودرو اقدام کرده، تولید افزایش یافته و در ازای آن هزینه تولید نیز روند صعودی به خود گرفته است.
آنچه مشخص است تولید در خودروسازی کشور به دلیل نبود بهره‌وری، فرسودگی خطوط تولید و در نهایت دولتی بودن با صرف هزینه زیادی انجام می‌شود این در حالی است که از سال ۹۷ همراه با اعمال تحریم‌های بین‌المللی و رشد نرخ تورم، هزینه تولید خودرو چند برابر شده است.
هزینه سربار در قیمت تولیدکننده خودرو
بر این اساس سه آیتم مواد اولیه، دستمزد و هزینه‌های سربار نقش اساسی در قیمت تولیدکننده بخش خودرو دارند این در شرایطی است که مواد اولیه بالای ۸۰ درصد هزینه‌ها را شامل می‌شود.
آنچه مشخص است پس از تحریم‌های سال ۹۸ به واسطه افزایش نرخ ارز و تورم عمومی قیمت مواد اولیه رشد قابل توجهی پیدا کرد. اما افزایش دستمزدها در کنار هزینه‌های سربار همچون انرژی و تسهیلات نیز دیگر آیتم‌های رشد هزینه‌های تولید محسوب می‌شود.
در این بین خودروسازان با توجه به رشد هزینه‌های تولید که در گزارش‌های مرکز آمار به آن اشاره شد، قادر به عرضه متناسب با تولید نبودند که همین امر رشد زیان تولید و انباشته را طی سال‌های گذشته تاکنون رقم زده است.
به‌طوری‌که طبق صورت‌های مالی سه خودروساز بزرگ کشور به بورس، تولید رشد ۱۴۵ درصدی زیان را در سال ۹۹ نسبت به سال پیش از آن داشته است.
صورت‌های مالی همچنین نشان می‌دهد زیان انباشته خودروسازی به ۵۰ هزار میلیارد تومان تا پایان همین سال رسیده است. طبق آمار، کل بهای تمام‌شده تولید خودروسازان در سال گذشته، حدود ۱۱۰ هزار میلیارد تومان بوده، حال آنکه از محل فروش محصولات تولیدی، حدود ۹۷ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان نصیب تولیدکنندگان شده است.
بررسی شاخص تورم تولید خودرو
بررسی شاخص قیمت تولیدکننده در بخش ساخت وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم تریلر طی سه سالی که از تحریم می‌گذرد نشان می‌دهد در سال ۹۸ شاهد جابه‌جایی رکوردهای فصلی به نسبت مدت مشابه سال قبل از آن هستیم.
بی‌تردید علت اصلی این مساله را باید در تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌ها در سال ۹۸ جست‌وجو کرد. تحریم‌ها سبب شد هزینه تولید شرکت‌های خودروساز افزایش قبل ملاحظه‌ای پیدا کند.
حال سراغ دو سال دیگر تحریم یعنی سال‌های ۹۷ و ۹۹ می‌رویم و شاخص قیمت تولیدکننده را در بخش ساخت وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم تریلر طی این سال‌ها بررسی می‌کنیم.
صنعت خودروی کشور از نیمه مرداد ۹۷ بار دیگر در حلقه تحریم گرفتار شد. اما اثر تحریمی آن طور که باید و شاید در این سال خود را روی شاخص قیمت تولیدکننده نشان نداد زیرا هنوز تحریم روی تورم کل تاثیر آنچنانی نداشت. بنابراین خودروسازان به نوعی روی همان مداری قرار داشتند که در سال ۹۶ حرکت می‌کردند.
اما به سال گذشته یعنی سال ۹۹ می‌رویم. درست است که سال ۹۹ همانند سال پیش از آن همچنان شاهد تاثیر تحریم روی شاخص قیمت تولیدکننده بودیم اما می‌توان گفت تحریم‌ها به نوعی اثر سابق خود را از دست دادند.
با اینکه در مقاطعی در این سال متغیرهای اثرگذار روی تورم کل مانند نرخ ارز قله‌های جدیدی فتح کرد؛ اما به دلیل افت اثر تحریم روی فعالیت شرکت‌های خودروساز و اجرای سیاست‌هایی از قبیل داخلی‌سازی قطعات که در سال ۹۸ آغاز شده بود، بنابراین با وجود رشد شاخص قیمت تولیدکننده در این سال درصدهای رشد با درصدهای ثبت شده برای سال ۹۸ فاصله دارد.
البته شاید اگر سیاستگذار خودرویی مجوز افزایش قیمت را برای خودروسازان صادر نمی‌کرد شاخص قیمت تولیدکننده در دامنه کوتاه‌تری نوسان می‌کرد. زیرا خودروسازان انگیزه‌ای برای افزایش تولید که منجر به افزایش هزینه تولید و به دنبال آن افزایش شاخص قیمت تولیدکننده می‌شود، نداشتند.
روند صعودی شاخص قیمت خودرو
بررسی شاخص قیمت تولیدکننده در بخش ساخت وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم تریلر طی چهار فصل بهار، تابستان، پاییز و زمستان سال ۹۷ نشان می‌دهد این متغیر نسبت به فصول مشابه سال ۹۶ روند صعودی داشته اما با رکوردهای سال ۹۸ فاصله معنا‌داری دارد.
در بهار ۹۷ هنوز تحریم‌ها آغاز نشده شاخص قیمت تولیدکننده به نسبت بهار ۹۶ حدود ۱۲ درصد رشد کرده است. تابستان ۹۷ به نسبت تابستان سال پیش از آن این روند ادامه داشته و شاخص یاد شده ۸/ ۱۸ درصد رشد را نشان می‌دهد.
در فصل پاییز ۹۷ به عنوان نخستین فصلی که تحریم‌ها به‌طور کامل اعمال شده به نسبت پاییز ۹۶ مشاهده می‌کنیم که شاخص قیمت تولیدکننده رشدی حدود ۲۵ درصدی را در کارنامه خود ثبت کرده است.
فصل زمستان ۹۷ به نسبت زمستان ۹۶ این متغیر اثرگذار روی تولید خودرو به نوعی رکورد زده و به حدود ۴۶ درصد رسیده است. درصد شاخص قیمت تولیدکننده در زمستان ۹۷ از سال ۹۵ که به عنوان سال پایه در محاسبات مرکز آمار مورد توجه قرار گرفته به نوعی رکورد محسوب می‌شود.
حال شاخص قیمت تولیدکننده را در چهار فصل سال ۹۸ یعنی سالی که خودروسازان از ناحیه تحریم بیشترین آسیب را دیدند بررسی می‌کنیم.
در فصل بهار این سال به نسبت بهار ۹۷ شاهد هستیم که شاخص یاد شده حدود ۵۷ درصد رشد را تجربه کرده است. در تابستان و در یک سالگی تحریم‌های صنعت خودرو مشاهده می‌کنیم شاخص قیمت تولیدکننده به نسبت مدت مشابه در سال پیش از آن حول و حوش ۷۰ درصد افزایش یافته است.
فصل پاییز ۹۸ نیز در راستای فصل تابستان شاخص قیمت تولیدکننده به نسبت مدت مشابه سال قبل بر مدار صعودی در حرکت بوده و شاهد رشد حدود ۷۱ درصدی این شاخص هستیم.
کاهش هزینه ها در پی کرونا
اما فصل زمستان ۹۸ با توجه به افت تولید و به دنبال آن کاهش عرضه که بخشی از آن به دلیل شیوع ویروس کرونا در کشور بود هزینه بنگاه‌های تولید کاهش یافت.
بنابراین این مساله خود را در افت شاخص قیمت تولیدکننده نشان می‌دهد. در فصل زمستان ۹۸ به نسبت مدت مشابه سال ۹۷ شاخص قیمت تولیدکننده رشدی در حدود ۴۶ درصد را به خود دید که به نسبت فصل پیش از آن کاهش یافته است.
این شاخص در بهار سال گذشته به نسبت بهار ۹۸ حدود ۳۹ درصد رشد را نشان می‌دهد. البته در بهار همچنان شیوع ویروس کرونا روی وضعیت تولیدی سایه انداخته است.
فصل تابستان ۹۹ به تدریج خودروسازان توانستند سر و سامانی به تولید خود در شرایط کرونا دهند بنابراین‌بار دیگر شاخص قیمت تولیدکننده رشدی حول و حوش ۴۶ درصد را به نسبت تابستان سال پیش از آن در کارنامه خود ثبت کرده است.
پاییز ۹۹ نیز به نسبت مدت مشابه سال قبل از آن شاخص یاد شده حدود ۵۰ درصد رشد کرد. اما در زمستان ۹۹ شاخص قیمت تولیدکننده به نسبت مدت مشابه سال ۹۸ حدود ۷۲ درصد رشد کرد.
این میزان رشد شاخص قیمت تولیدکننده از سال ۹۵ (سال پایه) بی‌نظیر است. افزایش تولید خودرو در سه ماه پایانی سال گذشته تحت تاثیر اخباری مانند آزادسازی قیمت محصولات کم‌تیراژ اتفاق افتاد و هزینه تولید خودروسازان را افزایش داد.
بهار ۱۴۰۰ که بار دیگر مجوز افزایش قیمت صادر شد خودروسازان تلاش کردند تولید و عرضه خود را افزایش دهند تا شاخص قیمت تولیدکننده به نسبت بهار ۹۹ حدود ۶۰ درصد رشد کند.
